Diversi aspetti mill-ħajja tan-nisa tas-seklu 18 ġew iddokumentati mill-istorika Yosanne Vella. Dawn jiftħu tant twieqi fuq ħajjet in-nisa ta’ dak iż-żmien, fosthom ix-xogħol li kienu jagħmlu, l-involviment tagħhom fir-reliġjon u s-seħer, kif ukoll it-tlaqqigħ tagħhom ma’ membri oħra tas-soċjetà, atti kriminali li wettqu u atti kriminali li sfaw vittmi tagħhom. Hawnhekk nippreżentaw sitt stejjer minn dokumenti mill-qorti u dawk amministrattivi tal-epoka.

Lejn l-aħħar snin tad-dominanza storika tal-Kavallieri fuq Malta, in-nisa ma kinux ekonomikament sedentarji. Reġistri kkonsultati mill-istorika Vella, jiżvelaw li minn 829 permess tal-ħwienet, għadd konsiderevoli minnhom, eżattament 199, kienu mmexxija minn nisa.

Matul is-seklu 18, waqt li żwieġhom jew missierhom kienu jkunu qegħdin fuq il-baħar jagħmluha ta’ kursara jisirqu l-bastimenti Musulmani, in-nisa kienu jkunu jaħdmu f’taverni tal-inbid flimkien ma’ membri oħra tal-familja – f’dan is-seklu l-piraterija liċenzjata kienet it-tieni l-aktar xogħol importanti għall-Maltin wara l-agrikoltura.

Kif juru dawn is-sitt stejjer li ġejjin, in-nisa ma kinux membri passivi tas-soċjetà, imma kellhom diversi rwolijiet fil-ħajja tas-soċjetà kalejdoskopika tas-seklu 18.

Sħaħar

L-Arkivji tal-Inkwiżitur huma mimlija b’każijiet ta’ nisa akkużati b’seħer, it-tħejjija ta’ duwi ta’ mħabba, fwejjaħ maġiċi jew stqarrijiet li jfejqu bis-seħer. Madankollu, huma ftit il-każijiet li jsemmu speċifikament ix-’Xitan’. Fl-1749, Andrea Schembri, raġel min-Naxxar, irrapporta mara li kienet f’daru biex tfejjaq lil martu marida: huwa allega li sema’ lill-armla Maria Gusman issefses għal tliet darbiet: “Xitan, fejjaq dan il-ġisem u mbagħad ħu r-ruħ.” Fl-istess sena, Gusman ammettiet quddiem l-Inkwiżitur li għaxar snin qabel, bħala tifla żgħira sejħet personalment għax-xitan.

Duwa ta’ mħabba mill-Mandraġġ

F’każ ieħor mill-1721, iż-żewġt aħwa Maddalena u Anna, flimkien mal-ħabiba tagħhom Catherine, ammettew li ħalltu duwa maġika ta’ melħ, faħam, weraq tal-palm u taż-żebbuġ, nar u ilma bil-għan li din tagħmilhom aktar attraenti u jiġbdu l-għajn. Qalu li d-duwa ħolquha ma’ Grattia, mara ta’ 60 sena minn Ħaż-Żebbuġ li kienet tgħix il-Mandraġġ, il-Belt Valletta, li stqarret magħhom li kellha l-approvazzjoni tal-Knisja għal din id-duwa.

Nisa li jfejqu

Fl-1715, Grattia Farrugia minn Ħal Qormi li kienet magħrufa bħala mara li tfejjaq, ippruvat tfejjaq l-uġigħ f’għonq Anna Grech – li kien ikkawżat minn xejn inqas minn tumur – billi għalliet weraq tal-palm u ż-żebbuġ ma’ biċċiet tal-injam ta’ xkupa fl-ilma fuq in-nar. Poġġiet it-taħlita fuq Anna waqt li sejħet il-Passjoni ta’ Kristu u t-Trinità Mqaddsa. Qabel ramiet il-likwidu fuq in-nar, staqsiet liz-zija ta’ Anna, Francesca, biex tħares profondament fih u tara jekk tistax tara l-wiċċ ta’ xi ħadd li taf. Grattia twissiet diversi drabi biex tieqaf tuża l-kura msaħħra tagħha, sakemm fl-1749 ġiet mitfugħa l-ħabs mill-Qorti tal-Isqof.

Nisa fil-kriminalità

Naturalment, in-nisa kienu wkoll implikati fil-kriminalità, u wrew sengħa u makakkerija kbira daqs sħabhom l-irġiel. Fl-1744, permezz ta’ ingann pjuttost elaborat, ċertu Paula Demicoli rnexxielha tisraq diversi oġġetti minn Thomas Mifsud minn Bormla: speċifikament erba’ bsaten, kalzetti tas-satin ta’ diversi kuluri tan-nisa u l-irġiel, gverta Indjana, liżar abjad irrakkmat, 13-il beritta Maltija tal-qoton, żewġ biċċiet ta’ purtiera Indjana u qatgħa minn purtiera li tiddendel fuq is-sodda magħmula minn suf aħdar. Meta Thomas Mifsud induna bis-serqa li Demicoli ażżardat tagħmel, fetaħ każ biex treġġa’ lura dak kollu li ‘akkwistat’.

Vittmi ta’ kriminalità

Dokumenti tal-qorti tas-seklu 18 dwar investigazzjonijiet ta’ stupru, jiżvelaw kif vittmi nisa kienu jitqiesu bħala nisa “li tilfu l-innoċenza tagħhom”. Ħafna drabi, l-istupratur kien ikun ġar, għarus jew xi qarib. Xi nisa kienu jiġu pperswaduti jikkollaboraw b’wegħdi ta’ żwieġ, bħal ċertu Catherine Frendo, li wara lmentat li r-raġel ma żammx il-wegħda tiegħu. Iżda mhux in-nisa kollha kienu jaqblu li jiżżewġu lil min stuprahom anke jekk dan kien ikun irid: fl-1705, ċertu Giovanni Maria minn Ħal Qormi stqarr quddiem il-qorti li stupra lil Gratia Psaila għax kien jaf li wara hi ma tkun tista’ tiżżewweġ lil ħadd ieħor barra lilu iżda Gratia xorta waħda rrifjutat tiżżewġu.

Kavallieri u namrati

Waqt li l-Kavallieri tal-Ordni kienu mistennija li jżommu ċ-ċelibat, ma kienx rari li l-Kavallieri, li kienu jgawdu minn rank elitista, kien ikollhom relazzjonijiet illeċti ma’ nisa. Daqstant ieħor kien veru li n-nisa kienu konxji li jekk jiġbdu l-attenzjoni mhux mixtieqa tal-Kavellieri, kienu jidħlu f’skandlu soċjali. Fl-1723, ċertu Maria Dwieli ġiet avviċinata minn Kavallier tal-Lingwa Franċiża waqt li kienet qed titlob fuq l-altar tal-Knisja ta’ San Ġwann, il-Belt Valletta: il-Kavallier talabha biex iżżur daru. Maria biddlet il-knisja fejn kienet tiffrekwenta biex tevita l-avvanzi tal-Kavallier, imma l-persistenza tiegħu wasslitha biex tirrapporta lill-Inkwiżitur, minħabba li beżgħet li r-reputazzjoni tagħha titħammeġ u b’hekk titgħarrqilha l-possibbiltà ta’ żwieġ tajjeb.

Sors: Women In 18th Century Malta, Yosanne Vella (SKS)